W wyjątkowym miejscu – w Muzeum Ziemi PAN położonym w słynnych Ogrodach Frascati – można oglądać wyjątkową wystawę bursztynu – imponującą ilością i jakością zgromadzonych dzieł dokumentujących tradycje bursztynnicze w Polsce centralnej i południowej od pradziejów po współczesność. Dlaczego warto zobaczyć wystawę „Bursztyn nie tylko nad Bałtykiem”?
„To pierwsza wystawa, która kreśli obraz rozwoju obróbki bursztynu w Polsce południowej i środkowej od czasów przedhistorycznych do dzisiejszych” – powiedziała prof. Barbara Kosmowska-Ceranowicz na wernisażu wystawy „Bursztyn nie tylko nad Bałtykiem” w PAN Muzeum Ziemi w Warszawie. Ale nie tylko zakres terytorialny świadczy o jej wyjątkowości. Także nadzwyczajne eksponaty wypożyczone ze zbiorów: Muzeum Narodowego w Krakowie, Poznaniu i Warszawie, Muzeum Sztuki Złotniczej (oddział Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym), Muzeum w Gliwicach, Muzeum Północno-Mazowieckiego w Łomży, Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie, PAN Muzeum Ziemi w Warszawie. Są tu też prezentowane prace z jedynej dużej prywatnej kolekcji współczesnej sztuki złotniczej gromadzonej przez współwłaścicielkę firmy YES, Magdalenę Kwiatkiewicz, oraz ze zbiorów Galerii Sztuki w Legnicy, jak również wyroby artystyczne twórców z kolekcji prywatnych. To imponujący i bardzo różnorodny zbiór – głównie dzięki temu, że po bursztyn, kamień uznawany za typowo polski, sięga wielu artystów, plastyków, rzemieślników i projektantów, realizujących własne kreatywne wizje dalekie od straganiarskich gustów turystów. Wystawa pokazuje, jak zmieniały się one od połowy minionego wieku – zarówno pod względem wzornictwa, jak i postrzegania roli bursztynu we współczesnej sztuce złotniczej. Zobaczymy to na przykładzie prac uznanych – nie tylko w Polsce, ale i na świecie – twórców, takich jak m.in. Jacek Baron, Jacek Byczewski, Agata i Krzysztof Całka, Paweł Kaczyński, Eugeniusz Salwierz, Magdalena i Tomasz Stajszczak, Jarosław Westermark, Marta Włodarska, Hanna i Jacek Zdanowscy czy Marcin Zaremski. Są też prace nieżyjących już twórców, takich jak Maryna Lewicka-Wala – prekursorka zachowania naturalnych form bursztynu, Danuta i Szczęsny Kobielscy – słynący z ażurowych form i inspiracji naturą, czy Joachim Sokólski – przedstawiciel awangardy złotniczej lat 70. O randze i cennych walorach zdobniczych powojennych ozdób bursztynowych świadczy zainteresowanie nimi ze strony słynnej promotorki polskiego wzornictwa Wandy Telakowskiej, która zakupiła do zbiorów prowadzonych przez siebie instytucji prace m.in. Mamerta Celmińskiego, Henryka Grunwalda, Ludmiły i Ryszarda Rohn oraz Jadwigi i Jerzego Zaremskich (obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego).
Do czasów współczesnych zachowało się niewiele dawnych wyrobów z bursztynem, bowiem jest on dość kruchym materiałem. Tym bardziej cenne i wyjątkowe są więc przykłady sztuki dawnej prezentowane na wystawie „Bursztyn nie tylko nad Bałtykiem”. Wśród nich na uwagę zasługuje przybornik z bursztynu ofiarowany Józefowi Kraszewskiemu przez mieszkańców Ostrołęki w podziękowaniu za 50 lat pracy literackiej w 1879 r. Powstał on w Fabryce Braci Bernsteinów w tym mieście (obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Poznaniu). Wyjątkowymi eksponatami są z pewnością dwie cygarniczki damskie z przełomu XIX i XX w.: jedna całkowicie wykonana z bursztynu, druga – z drzewa różanego z bursztynowym ustnikiem i srebrną opaską, należące niegdyś do Marii Ludwiki z Onitschów promo voto Schraffowej, secundo voto Sokulskiej (obecnie w zbiorach prywatnych). Znacznie starszy jest bursztynowy różaniec datowany na XVIII-XIX w. (ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie. Eksponaty z tej placówki będą prezentowane na wystawie tylko do stycznia 2013 r.).
Te wyjątkowe eksponaty są prezentowane w wyjątkowych gablotach zaprojektowanych przez Stanisława Zamecznika, wybitnego architekta, grafika i plakacisty, słynącego także z realizacji wystawienniczych w kraju i zagranicą. W roku 1950 opracował on projekt ekspozycji stałej pt. Ziemia i jej dzieje, która została udostępniona publiczności w 1951 r. w pierwszej własnej siedzibie Muzeum Ziemi przy al. Na Skarpie 20/26. Część gablot jego projektu jest wykorzystywana w celach ekspozycyjnych do dziś.
Wystawa „Bursztyn nie tylko nad Bałtykiem”
Koncepcja i scenariusz wystawy: Wanda Gontarska, Barbara Kosmowska-Ceranowicz
Muzeum Ziemi PAN w Warszawie
18.10.2012 – 31.05.2013