1. Co to jest bursztyn (sukcynit)?

  2. Gdzie występuje bursztyn bałtycki?

  3. Co to są inkluzje?

  4. Co to jest bursztyn poprawiany?

  5. Co to jest bursztyn prasowany?

  6. Imitacje bursztynu bałtyckiego

  7. Jak rozpoznać bursztyn bałtycki?

  8. Barwy bursztynu

  9. Jak kupować bursztyn i bursztynowe ozdoby?

  10. Certyfikaty

  11. Jak dbać o biżuterię?

  12. Jak przywrócić biżuterii pierwotny blask?

 

 

 

 

Co to jest bursztyn (sukcynit)?

Bursztyn bałtycki (sukcynit) to kopalna żywica, która powstała w warunkach naturalnych przed 45 milionami lat. Mimo wielu procesów, jakim żywica podlegała zmieniając się w bursztyn, nadal pozostaje w stadium fosylizacji, tzn. procesów utleniania oraz polimeryzacji. Jako że proces ten trwa nadal, bursztyn stale się zmienia, można zatem przyjąć, że jest to "żyjący" kamień, a przy tym przyjazny człowiekowi. Nasi przodkowie interesowali się nim i wykorzystywali do swoich potrzeb już w XIII tysiącleciu p.n.e.
Bursztyn jako jedyny wśród żywic kopalnych zawiera 3-8 % kwasu bursztynowego - substancji leczniczej o wielorakim działaniu; najwięcej jest jej w korze, czyli w jego powierzchniowej warstwie.

Więcej na ten temat: Właściwości bursztynu bałtyckiego http://www.amber.com.pl/bursztyn/wlasciwosci_bursztynu.php

Geneza bursztynu bałtyckiego http://www.amber.com.pl/bursztyn/geneza_bursztynu.php

Gdzie występuje bursztyn bałtycki?

Złoża bursztynu bałtyckiego, które mają lub miały znaczenie przemysłowe, występują tylko w Rosji, Polsce, na Ukrainie i w Niemczech. Nazwy więc takie jak bursztyn bałtycki, bursztyn ukraiński i bursztyn saksoński (albo wymiennie bitterfeldzki) oznaczają ten sam rodzaj bursztynu, są niejako synonimami nazwy sukcynit. Złoża tego bursztynu należą do złóż wtórnych pochodzenia osadowego, co oznacza, że przed ich ostatecznym zdeponowaniem przeszły mniej lub bardziej odległy transport.
W Polsce bursztyn występuje w okolicach Zatoki Gdańskiej, na Sambii i u nasady Helu (są to najbogatsze na świecie złoża bursztynu), jak również na Lubelszczyźnie w okolicach Lubartowa. Zalega w złożach na głębokości od kilku do około 150 metrów.

Więcej na ten temat: Złoża bursztynu (sukcynitu) http://www.amber.com.pl/bursztyn/bursztyn_zloza.php

Co to są inkluzje?

Bursztyn często zawiera inkluzje organiczne: owady, pajęczaki, wije, drobne płazy, szczątki roślin, ziarna piasku oraz pęcherzyki gazów. Są one źródłem wiedzy o czasie, w którym bursztyn powstawał, zwierzętach żyjących w bliskości żywicującego drzewa lub aktywnych w okresach wycieku żywicy. Inkluzje czynią bursztyn jeszcze bardziej wyjątkowym!

Co to jest bursztyn poprawiany?

Współcześnie wykorzystywany w jubilerstwie bursztyn bardzo często jest poprawiany. Poprawianie to proces przeprowadzany w autoklawach wypełnionych gazem obojętnym pod wysokim ciśnieniem: klarowania, utwardzania oraz zmiany koloru. W procesie tym istnieje możliwość uzyskania: całkowitej przejrzystości bryłek, całkowitego zespolenia warstwowych kawałków bursztynu, produkcji falsyfikatów inkluzji w bursztynie (miedzy dwiema częściami bryłki umieszcza się owady, piórka, muszelki oraz fragmenty roślin; po procesie bryłka nie ma śladu świadczącego o jej sklejaniu), powierzchniowego barwienia, ujednolicania pod względem koloru.

Więcej na ten temat: Klasyfikacja bursztynu Międzynarodowego Stowarzyszenia Bursztynników http://www.amber.com.pl/bursztyn/klasyfikacja_bursztynu.php

Co to jest bursztyn prasowany?

Prasowanie bursztynu polega na zespoleniu drobnego bursztynu, a nawet proszku bursztynowego w większe kawałki pod ciśnieniem. Powstaje materiał bursztynowy o strukturze zależnej od stosowanej technologii. W XIX wieku opatentowano metody prasowania bursztynu i nazwano je od nazwisk twórców: metodą Spillera oraz metodą Trebitscha. Dzisiaj postęp techniczny i technologiczny pozwala na uzyskanie wyrobów z bursztynu prasowanego, które bardzo trudno odróżnić od wyrobów wykonanych z naturalnych bryłek bursztynu.

Więcej na ten temat: Klasyfikacja bursztynu Międzynarodowego Stowarzyszenia Bursztynników http://www.amber.com.pl/bursztyn/klasyfikacja_bursztynu.php

Imitacje bursztynu bałtyckiego

Imitacje bursztynu bałtyckiego to surowiec, półfabrykaty lub wyroby wykonane z zastępczego, tańszego materiału, podobnego wyglądem do bursztynu, ale o innych właściwościach chemicznych i fizycznych. Imitacje bursztynu produkowane są obecnie prawie na całym świecie. Niektóre są celowo tak preparowane z nowoczesnych tworzyw i nieomal perfekcyjnie, że mogą być wykorzystywane jako falsyfikaty bursztynu bałtyckiego. Rozpoznanie takiego falsyfikatu jest bardzo trudne. Rzeczoznawcy wykorzystują w tym celu swoją wiedzę zawodową, wieloletnie doświadczenia, informacje o aktualnym rynku bursztynu oraz pojawiających się na nim rodzajach imitacji.

Więcej na ten temat: Imitacje bursztynu bałtyckiego http://www.amber.com.pl/bursztyn/bursztyn_imitacje.php

Jak rozpoznać bursztyn bałtycki?

Najprościej identyfikacja polega na porównywaniu cech charakterystycznych bursztynu i ich krytycznej ocenie. Wykorzystuje się popularną próbę zapachową (po podgrzaniu wydziela się charakterystyczna woń kadzidła), badanie rozpuszczalnikami (rozpuszcza się częściowo w niektórych związkach organicznych), badanie różnic spękań powierzchni, badanie różnic spękań wewnętrznych (tzw. "łusek"), badanie twardości (jego twardość w skali Mohsa wynosi od 2 do 3), zarysowanie powierzchni, a także metodę solankową (żywice sztuczne przeważnie toną w roztworze soli). Bryłki naturalnego bursztynu są cieplejsze od innych kamieni, a potarte przyciągają drobinki suchej trawy i drobne skrawki papieru.

Współczesne imitacje są bardzo trudne do rozpoznania. Rzeczoznawcy wykorzystują więc bardziej zaawansowane techniki jak spektrometria absorpcyjna w podczerwieni IR, która pozwala bezbłędnie wskazać na bursztyn bałtycki (sukcynit) dzięki obecności w jego widmie tzw. ramienia bałtyckiego, oraz chromatografia gazowa i mikroskopia elektronowa.

Więcej na ten temat: Imitacje bursztynu bałtyckiego http://www.amber.com.pl/bursztyn/bursztyn_imitacje.php

Barwy bursztynu

Jedną z właściwości bursztynu bałtyckiego jest bogactwo jego odmian, polegające na wielkim zróżnicowaniu stopnia przezroczystości bursztynu i jego barwy - od jasnożółtej poprzez odcienie żółci do barwy białej, niebieskawej, zielonkawej, beżowej i brązowej. To bogactwo barw bursztynu czyni go poszukiwanym i cenionym surowcem w sztuce ludowej i jubilerstwie.
Obecnie dosyć często atrakcyjne barwy bursztynu są uzyskiwane w wyniku procesów technologicznych. Dla podkreślenia lub zmiany naturalnej barwy bursztynu dopuszcza się także użycia tła barwnego z emalii i farb w wyrobach jubilerskich dekorowanych kamieniami z bursztynu bałtyckiego (sukcynitu). W ten sposób uzyskuje się barwę zieloną (nader rzadko występującą w naturze) i tzw. koniakową.

Więcej na ten temat:
Odmiany bursztynu bałtyckiego http://www.amber.com.pl/bursztyn/odmiany_bursztynu.php

Jak kupować bursztyn i bursztynowe ozdoby?

Biżuterię z bursztynem (generalnie wyroby jubilerskie) zaleca się kupować wyłącznie w legalnie działających placówkach handlowych. Po wybraniu konkretnego przedmiotu należy sprawdzić, czy jest kompletny i nieuszkodzony, posiada metkę i jest oznaczony cechami probierczymi lub czy ma świadectwo badania. Warto zapytać sprzedawcę, czy i jakiej obróbce został poddany bursztyn i czy dana barwa jest naturalna. Niektóre placówki posiadają certyfikaty wydawane przez Krajową Izbę Gospodarczą Bursztynu oraz Międzynarodowe Stowarzyszenie Bursztynników, które są gwarancją jakości i uczciwości. Zachowany dowód sprzedaży może posłużyć do ewentualnych reklamacji - każdy zakupiony przedmiot można zgłosić do obwodowego urzędu probierczego w celu sprawdzenia, czy umieszczone na
nich cechy są zgodne z rzeczywistą zawartością metali szlachetnych.

Od sierpnia 2009 r. na rynku bursztynniczym funkcjonuje „Bursztynowy Paszport". Jest to atrakcyjnie wydany poradnik konsumencki o bursztynie i wyrobach jubilerskich z jego wykorzystaniem (w j. polskim i angielskim). Zasady i informacje zawarte w publikacji mają za zadanie chronić klientów przed zakupem falsyfikatów lub imitacji bursztynu oraz wspierać stosowanie dobrych praktyk handlowych w sklepach i galeriach Gdańska i całego Trójmiasta.

Źródło: Bursztynowy Paszport

Certyfikaty

W Gdańsku działają organizacje branżowe skupiające firmy bursztynnicze i miłośników bursztynu, takie jak Międzynarodowe Stowarzyszenie Bursztynników (certyfikat jakości MSB http://www.amber.org.pl/index.php?p=pokaz&id_m=2&id_pm=0), Krajowa Izba Gospodarcza Bursztynu i Gdańskie Centrum Bursztynu. Wymienione organizacje wystawiają rekomendowanym przez siebie firmom specjalne certyfikaty środowiskowe lub polecają rzeczoznawców specjalizujących się w ocenie i wycenie bursztynu oraz wyrobów jubilerskich
z tym kamieniem. Osoby zainteresowane skorzystaniem z usług rzeczoznawców prosimy o kontakt z organizacjami branżowymi.

Źródło: Bursztynowy Paszport
Więcej informacji: Rzeczoznawcy bursztynu http://www.amber.com.pl/organizacje/rzeczoznawcy_bursztynu.php

 

Jak dbać o biżuterię?

Oferowane na rynku wyroby jubilerskie wykonane są głównie ze srebra i złota. Im wyższa jest próba metali, tym mniejsza jest domieszka miedzi - wtedy powierzchnia biżuterii nie będzie się tak szybko utleniać i ciemnieć. Obecnie powszechna jest próba srebra 925, a niektóre oprawy kamieni bursztynowych można spotkać także w próbie 960 i 1000. Coraz lepsze techniki pokrywania zewnętrznych powierzchni wyrobu pozwalają jedynie zminimalizować procesy utleniania tam zachodzące, jednak nie można ich całkowicie wyeliminować.

Biżuteria najczęściej narażona jest na działanie takich czynników jak m.in. ludzki pot, detergenty, perfumy, powietrze czy światło - mogą one prowadzić do reakcji chemicznych zachodzących na jej powierzchni, ale także zniszczyć kamień. O biżuterię bursztynową należy dbać ze szczególną starannością już na etapie ekspozycji w salonie jubilerskim. W gablotach jest ona narażona na działanie światła halogenowego, co po dłuższym czasie może doprowadzić do zmętnienia bursztynów przezroczystych (aż do zupełnej utraty barwy) czy też uzyskania efektu postarzenia w przypadku bursztynów matowych (głęboki, ciemnożółty kolor). Biżuterii - nie tylko bursztynowej - nie służy także dotykanie, ponieważ pozostawione nań ślady „pracują". Dlatego właśnie wyroby jubilerskie sprzedawca powinien podawać na specjalnej tacy wyłożonej welurem i w bawełnianych rękawiczkach, a po przymierzeniu przez klienta od razu przecierać. Zalecane jest także przecieranie każdego wyrobu specjalnymi ściereczkami służącymi do czyszczenia - warto o tym pamiętać zarówno w salonie jubilerskim, jak i w domu.

Przede wszystkim należy zadbać, by biżuteria się nie niszczyła, a więc odpowiednio ją przechowywać i użytkować. Najlepszym sposobem przechowywania są specjalne kuferki, etui czy też woreczki uszyte z delikatnych materiałów. Warto przy tym pamiętać, że wyroby nie mogą się ze sobą stykać - w ten sposób unikniemy zarysowanych powierzchni czy poplątanych łańcuszków.
Należy także ograniczać wykonywanie domowych obowiązków w biżuterii - środki chemiczne negatywnie wpływają na jej wygląd. Wrogiem biżuterii są także perfumy: związki w nich zawarte mogą wchodzić w reakcje chemiczne zarówno z kamieniami, jak i materiałami, z których zostały one wykonane, i doprowadzić nawet do trwałych uszkodzeń. Pamiętajmy więc o zdejmowaniu biżuterii nawet przed myciem rąk i zakładaniu jej dopiero chwilę po spryskaniu się perfumami. I o przecieraniu jej specjalną ściereczką po każdorazowym użyciu.
Pamiętajmy, że nieprawidłowe użytkowanie biżuterii może doprowadzić nawet do zmiany struktury wyrobu - nie mamy wtedy co liczyć, że sprzedawca dokona napraw w ramach gwarancji.

Włodzimierz Luks
Manufaktura Bursztynu (Muzeum Bursztynu)

 

Jak przywrócić biżuterii pierwotny blask?

Odpowiednia dbałość o biżuterię nie uchroni nas jednak przed koniecznością jej wyczyszczenia, choć na pewno uda nam się ten zabieg odwlec w czasie.

Sposoby domowe

Niektóre dawne sposoby czyszczenia biżuterii - szczególnie ten za pomocą pasty do zębów oraz innych detergentów - budzą dziś przerażenie wśród fachowców. W ten sposób na pewno nie uda nam się odzyskać dawnego blasku naszych precjozów i możemy tylko pogorszyć ich wygląd.
Najprostszym domowym i skutecznym sposobem jest kąpiel w ciepłej wodzie z małym dodatkiem płynu do mycia naczyń - w ten sposób zmywamy z powierzchni wyrobu wszelkiego rodzaju tłuszcz i kurz, a potem suszymy ręcznikiem papierowym. Można też użyć miękkiej szczoteczki do mycia zębów, która ułatwi nam czyszczenie.

Profesjonalne czyszczenie

Ale nie każda biżuteria da się wyczyścić domowymi sposobami: nierzadko pewne jej elementy (sznurki, rzemienie, filc etc.) powinny unikać kontaktu z wodą, czasem też zanieczyszczenia są tak silne i ukryte w zakamarkach, że potrzebna jest pomoc fachowca. W profesjonalnym zakładzie biżuteria zostanie w razie potrzeby zdemontowana, wyczyszczona ręcznie lub maszynowo, wypolerowana i w razie potrzeby jej powierzchnia zostanie ponownie zabezpieczona.

Włodzimierz Luks
Manufaktura Bursztynu (Muzeum Bursztynu).
Placówka prowadzi odpłatnie usługi czyszczenia biżuterii.