Uczestnicząc w sesji poświęconej geologii złóż bursztynu na sympozjum naukowym "Wydobycie i obróbka bursztynu na Sambii" w Kaliningradzie (12-14.05.10), można było zauważyć – szczególnie w metodyce badań – zmiany, podobnie jak w wielu innych dziedzinach idące równocześnie ze zmianą zajmujących się bursztynem pokoleń geologów.
Obradowano w trzech grupach tematycznych: 1. geologia i mineralogia bursztynu oraz technologie wydobycia, 2. flora i fauna bursztynu; kolekcje inkluzji, 3. bursztyn w kulturze i sztuce; archeologia. Uczestnicy, przed obradami w grupach, wysłuchali wystąpień na sesji plenarnej, która już „na progu” dawała pogląd na interdyscyplinarną tematykę prezentowaną podczas dwudniowego sympozjum.
Geologia
Prof. G. Kharin ( „Bursztyn i jego znaczenie dla rekonstrukcji paleośrodowiska”), jak oczekiwałam i przewidywałam, przedstawił problem tworzenia się złóż bursztynu w brzegowej północnej strefie śród-kontynentalnego morza eoceńskiego (paleogeńska delta Gdańska) i południowej strefie tego akwenu (delta Parczewa i delta Klesowa) – problem nadal kontrowersyjny. Prof. Karin omówił wyniki swoich badań (z lat 90. XX. wieku; w nawiązaniu do Katinasa, 1971), wg których bursztyn z północnych zespołów leśnych akumulowany w lagunach na terenie Sambii przenoszony był prądami na południe, między innymi na Ukrainę. Pogląd ten w swoim czasie podnoszony był przez różnych autorów nie tylko geologów, ale i paleoentomologów (także w odniesieniu do młodszego złoża w Niemczech w Bitterfeldzie).
Zaprzeczała temu grupa nawiązująca do wyników uzyskiwanych w Polsce. Wskazany w Polsce kierunek, w oparciu o badania litologiczne, donoszenia materiału z tarczy ukraińskiej zaprezentowali na obradach w oparciu o własne najnowsze prace uczestnicy z Ukrainy (referowali m.in. Macuj, Nesterowski, Krynicka). Najliczniejsze wystąpienia dotyczyły danych z badań paleogeńskiej delty gdańskiej zgodnie z główną tematyką sympozjum.
Na podkreślenie zasługują wystąpienia stanowiące podstawę zrozumienia genezy i wieku złóż bursztynu – N. Łukasziny z Kaliningradu o paleogeografii paleogenu, a także B. Słodkowskiej z Warszawy referat dotyczący palinostratygrafii paleogeńskich osadów na półwyspie Sambijskim.
Można było również obejrzeć złoże bursztynu w Górce Lubartowskiej na podstawie danych z dokumentacji (103 otworów badawczych z bursztynem opracowanych przez G. Strzelczyka) w formie animacji numerycznego modelu opracowanego w internecie. Dokładność modelu zależna jest oczywiście od danych, które uzyska się z dokumentacji wierceń i metody ich opróbowania. W sposób atrakcyjny i bardzo szczegółowy zastępuje on kiedyś wykonywane diagramy, które zapoznawały nas co najwyżej z dwoma prostopadle do siebie ustawionymi profilami geologicznymi. W tej samej prezentacji (szkoda, że nie w osobnej!) przedstawione zostały wyniki eksperymentalnie w tunelu doświadczalnym przeprowadzonej akumulacji bursztynu w delcie, a następnie sedymentacji wtórnie przebiegającej w warunkach szelfu — przez najmłodszego uczestnika Sympozjum K. Czuryłowicza. Wykorzystanie metod animacji dla poznania bursztynonośnych obiektów omawiał również W. Nesterowski z Ukrainy.
Wydobycie
Do historii badań złóż i metod ich wydobywania nawiązywały cztery bogate w treść i ilustracje zaczerpnięte i dobrze udokumentowane z pierwszych źródeł (!) postery w opracowaniu R. Kramarskiej & A. Małki oraz A. Małki. O współczesnych metodach wydobywania dzień wcześniej mówił T. Halitov. W kopalni na Sambii w dnie ma być zastosowana dodatkowo eksploatacja metodą płukania.
Mineralogia
W zakresie mineralogii bursztynu, mimo aspektu muzealniczego w tytule („Kopalne i subfosylne żywice w warszawskich zbiorach bursztynu”), w przedstawionym przeze mnie referacie starałam się pokazać, jak najwięcej żywic świata w najbardziej przystępnym układzie. Zaproponowałam najprostszą klasyfikację opartą na kryterium nazwy. Trzy wydzielone grupy to [1] żywice towarzyszące złożom sukcynitu o nazwach mineralogicznych, [2] żywice, które również mają nazwy mineralogiczne (autorskie), ale występują w różnych częściach świata i [3] żywice kopalne, które noszą jedynie nazwy regionalne, jak np. bursztyn dominikański, bursztyn francuski i inne. W trzeciej grupie występują również kopale (ż. subfosylne) o nazwach jak dotychczas jedynie regionalnych.
Do grona badaczy właściwości bursztynu dołączył M. Bogdasarow (junior) z Białorusi. Niedawno uzyskał habilitację, której tematem były żywice kopalne Azji. Zebrany duży materiał omówił bardzo dynamicznie (dla nieznających rosyjskiego i dalekich od zagadnienia było to bardzo trudne!), kumulując zgłoszone trzy współautorskie referaty.
Jedną z właściwości bursztynu, a mianowicie jego naturalne formy, zawsze dające się związać ze szczelinami macierzystego drzewa (nigdy przypadkowe) omówiła bardzo jasno i ciekawie A. Pielińska z Warszawy.
Z dużym zaciekawieniem słuchałam mineraloga W. Nesterowskiego z uwagi na powadzone przez zespół z Ukrainy między innymi analizy ilościowe kwasu bursztynowego i analizy na zawartość siarki. Badania prowadzone pod kątem wychwycenia różnic między bursztynem bałtyckim a ukraińskim, nie uzyskały jeszcze satysfakcjonujących wyników, nie mniej są bardzo ważne i na pewno jeszcze długo będą przedmiotem badań prowadzonych nie tylko na Ukrainie.