Bursztyn to fascynujący kamień – chyba nikt, kto odwiedził Muzeum Bursztynu w Krakowie, nie ma co do tego cienia wątpliwości. Tu historia złota Bałtyku miesza się z teraźniejszością – w sposób, który nikogo nie pozostawia obojętnym.
To nie jest kolejne nudne muzeum – tym hasłem reklamowane jest prywatne Muzeum Bursztynu w Jarosławcu. To miejsce, gdzie o bursztynie w przyciągający uwagę sposób opowiada scenografia, obrazy, zapachy, dźwięki... I oczywiście eksponaty.
9 grudnia otwarta zostanie nowa siedziba Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym, która pomieści również zbiory Muzeum Sztuki Złotniczej. Integralną część bogatego zbioru współczesnych form złotniczych stanowią prace wykonane z bursztynu.
Dział Bursztynu Muzeum Ziemi PAN w Warszawie aktualnie prowadzi trzecią już kwerendę „Bursztyn w muzeach Polski”. Z dotychczasowych ustaleń wynika, ze bursztyn znajduje się w zbiorach co najmniej 140 muzeów polskich. W niniejszym przeglądzie zasygnalizowano tylko wybrane zbiory muzealne.
Ta kolekcja, licząca obecnie ponad 10.000 obiektów, gromadzona jest w celach naukowych, badawczych oraz wystawienniczych. Ma związek z moją pracą jako eksperta bursztynu, jest pomocna w ocenianiu jakości materiału i określeniu technologicznych procesów, jakim został on poddany.
Muzeum Przyrodnicze Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt Polskiej Akademii Nauk w Krakowie wywodzi się z Komisji Fizjograficznej, która powstała w 1865 r. Pierwszą wystawę udostępniono zwiedzającym w 1888 roku - były to zbiory geologiczne i ornitologiczne pokazane na powierzchni 265 m2 w pomieszczeniach budynku przy ul. Sławkowskiej w Krakowie; wtedy także został opracowany pierwszy przewodnik dla zwiedzających wystawę geologiczną. Zawieruchy wojenne, przemiany polityczne i trudności finansowe przyczyniały się do zmiany wielkości powierzchni wystawienniczych i magazynowych muzeum, ale na szczęście dzięki ofiarności i poświęceniu pracowników nie doprowadziły do jego likwidacji.
W 1946 roku Adam Chętnik rozpoczął tworzenie Muzeum w Łomży, przy czym szczególnie dużo uwagi poświęcił organizacji działu bursztynu. W stosunkowo niedługim czasie zgromadził ponad 700 eksponatów, wśród których znajdował się nie tylko sam bursztyn, ale także inne przedmioty poszerzające wiedzę o bursztynie, informujące o jego powstaniu, pochodzeniu, wędrówce, wydobywaniu, obróbce i użytkowaniu.
Muzeum Inkluzji w Bursztynie na Uniwersytecie Gdańskim istnieje od czerwca 1998 roku jako pracownia w Katedrze Zoologii Bezkręgowców. Powstało ono z inicjatywy jej obecnego kierownika prof. dr. hab. Ryszarda Szadziewskiego, który przekazał do nowopowstałej placówki prywatną kolekcję bursztynu z inkluzjami. Kolejne eksponaty zostały ofiarowane przez bursztynników i prywatnych kolekcjonerów - dziś muzeum może się poszczycić drugą (po Muzeum Ziemi PAN w Warszawie) pod względem liczebności kolekcją inkluzji w Polsce, liczącą prawie 13 tys. inkluzji zwierzęcych. Ponadto dzięki współpracy z Międzynarodowym Stowarzyszeniem Bursztynników placówka dysponuje zapleczem technicznym do profesjonalnej obróbki bursztynu.
Muzeum Bursztynu jest oddziałem Muzeum Historycznego Miasta Gdańska i mieści się w Przedbramiu ulicy Długiej. Uroczyste otwarcie po kilkuletnim remoncie odbyło się 28 czerwca 2006 roku. Obecnie Muzeum zajmuje wszystkie piętra Wieży Więziennej, każde z nich poświęcone jest innemu zagadnieniu związanemu z bursztynem.
Wystawa w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku pod tytułem " Z bursztynem przez tysiąclecia" ukazuje nie tylko - jak to było w tradycjach dawnych gdańskich zbiorów - biologiczną naturę tej żywicy (sukcynitu), ale i jej obecność w kulturach archeologicznych. W partii wystawy poświęconej naturze można więc oglądać rekonstrukcję "bursztynowego lasu", z którego bursztyn pochodzi, rozmaitość naturalnych form, w jakich zastygał, różnorodność jego odmian. Uzupełnienie stanowią próbki innych niż sukcynit żywic kopalnych, takich jak rumuński rumenit, sycylijski symetyt, birmański birmit, bursztyn dominikański czy kopal. Tutaj prezentowana jest także kolekcja inkluzji - uwięzionych w bursztynowej pułapce fragmentów roślin i drobnych zwierząt (mrówek, pajączków, muchówek z okresu trzeciorzędu).
W 2007 roku obchodzona jest 75. rocznica powołania Towarzystwa Muzeum Ziemi. Wielodziałowe Muzeum Ziemi, działające aktualnie jako jednostka PAN, poza kolekcją bursztynu posiada zbiory geologiczne, mineralogiczne, petrograficzne (w tym znaczącą liczbę meteorytów), paleobotaniczne, paleozoologiczne, oraz materiały - w archiwum i bibliotece - z historii nauk geologicznych i ochrony przyrody nieożywionej.