Tematem kosmosu najsilniej zainspirowała się sztuka filmowa operująca sugestywnymi obrazami. Wątku tego nie zabrakło jednak także w biżuterii – choć w tej dziedzinie więcej jest emocji niż dosłowności. Pokazuje to wystawa „Jesteś kosmosem” prezentowana aktualnie w Muzeum Bursztynu w Kaliningradzie.

Została ona zorganizowana z okazji przypadającej w dn. 12 kwietnia 2021 r. 60. rocznicy pierwszego lotu człowieka w przestrzeni kosmicznej. Był nim Jurij Gagarin, rosyjski kosmonauta, który w statku kosmicznym Wostok odbył lot po orbicie satelitarnej Ziemi, dokonując jednokrotnego (niepełnego) jej okrążenia w ciągu 1 godziny 48 minut.

Ma więc Rosja wszelkie powody, by upamiętnić to historyczne wydarzenie okolicznościową wystawą. Zgromadzono na niej 30 przedmiotów – biżuterii oraz przedmiotów użytkowych wykonanych z bursztynu autorstwa rosyjskich i polskich twórców, które w sposób bezpośredni nawiązują do eksploracji kosmosu, ale także do fascynacji wszechświatem oraz kosmiczną energią i jej wpływem na człowieka.

Te „dosłowne” prace rodziły się w latach 60. do 80. ubiegłego wieku, a więc w okresie największego zainteresowania lotami kosmicznymi. W tym okresie powstało wiele monumentalnych obiektów, w tym konwencjonalny obraz statku kosmicznego Wostok-1 z 1960 roku. Artyści Kaliningradzkiego Kombinatu Bursztynowego wykorzystali obrazy rozgwieżdżonego nieba zarówno w masowej produkcji, jak i w autorskiej biżuterii – przykładem jest zestaw „Kosmos” Rolanda Benislawskiego z 1979 roku, który wizualnie przypomina paradę planet otoczonych koncentrycznymi pierścieniami.

Masową wyobraźnią zawładnęły w tamtym czasie obrazy przyszłego życia ludzi na innych planetach, zaś fantastyka naukowa podsuwała coraz to nowe wizje istniejących już gdzieś we wszechświecie form życia. Co ciekawe, pomimo ogromnych rozmiarów wszechświata wyobrażenie kosmitów okazało się być bardzo podobne – jak w swoim dziele z bursztynu w kształcie łzy w 2015 roku „Solar Alien” przedstawił ich Aleksander Korolew.

Bursztyn jako materiał zdaje się być nieprzypadkowym wyborem. Dla twórców rosyjskich jest on także podyktowany jego „wartością narodową” – nie dość, że w okolicach Kaliningradu znajduje się największa na świecie kopania bursztynu bałtyckiego, to jeszcze w mieście tym urodził się i wychował pierwszy człowiek, który wyszedł w otwartą przestrzeń kosmiczną – Aleksiej Leonow. Jednak dla wszystkich – niezależnie od narodowości – wartością podstawową pozostaje mnogość odmian barwnych bursztynu, które tworzą wręcz nieziemskie pejzaże. Ten spektakularny efekt został wykorzystany przez wielu twórców, w tym także polskich – Paulinę Binek, prof. Andrzeja Szadkowskiego oraz Andrzeja Adamskiego.

Oprócz dzieł sztuki dekoracyjnej i użytkowej na wystawie prezentowane są także fotografie obiektów kosmicznych wykonane przez kaliningradzkiego astrofotografa Valerego Sytkina w latach 2020–2021. Fotografie, z których każda wymagała poświęcenia od kilku tygodni do nawet kilku miesięcy, ukazują mgławice kosmosu – fantastyczne, piękne i tajemnicze obłoki, w środku których umierają i rodzą się gwiazdy.

Wystawa „Jesteś Kosmosem”
Muzeum Bursztynu w Kaliningradzie
12 kwietnia – 23 maja 2021