
TALIZMAN
Intencją tegorocznego tematu jest zwrócenie uwagi twórców biżuterii na emocjonalny i osobisty charakter obiektów złotniczych. Odwołując się do archetypu biżuterii, jako przedmiotu o charakterze rytualnym, magicznym i kultowym, możemy spotkać w historii złotnictwa mnóstwo spektakularnych przykładów talizmanów i amuletów, które stały się źródłem legend związanych z określonymi osobami lub wydarzeniami. W czasach, kiedy biżuteria była czymś więcej niż tylko pierścionkiem, kolczykiem lub bransoletą, każdy jej element miał znaczenie symboliczne zarówno dla posiadacza, jak i jego otoczenia. Talizmany często noszono w ukryciu, a ich forma, kunsztowne wykonanie, zdobnictwo lub zastosowanie tworzyw uznawanych za wartościowe służyć miały przede wszystkim podkreśleniu znaczenia symbolicznego. W każdej epoce historycznej istniały przedmioty kultu, którym oddawano cześć, składano ofiary, wierzono w ich moc sprawczą, a nawet przypisywano wpływ na decyzje życiowe jednostki lub zbiorowości. Symbole słońca i księżyca, mające swe odpowiedniki w znakach zodiaku, alchemiczne inskrypcje złota, rtęci i ołowiu, motywy heraldyczne, relikwie świętych, symbole religijne, zestawienia figur geometrycznych lub przedstawień figuralnych i wynikająca z nich energia zakodowana poprzez odpowiednie użycie określonego kształtu, ornamentu, stopu metalu, bądź kamienia szlachetnego miały noszącemu biżuterię zapewnić ochronę, pomyślność lub siłę konieczną do przezwyciężenia przeciwności losu. Wiara w nadprzyrodzoną siłę określonych sugestii – zarówno w pozytywnym, jak i negatywnym aspekcie – żywa jest zresztą do dzisiaj. Wystarczy wymienić niewinne przesądy i rytuały dotyczące czarnego kota, liczby 13, rozbitego lustra, kominiarza czy czterolistnej koniczynki, na stosowanym w medycynie psychologicznym tricku zwanym placebo kończąc, aby uzmysłowić sobie siłę przechowywanych w naszej podświadomości symboli.
Temat „Talizman” wydaje się otwarty na wieloznaczne interpretacje – skłaniając zarówno do „archeologii” znaczenia biżuterii kiedyś, jak i prowokując krytyczną analizę jej obecnego kontekstu. Bursztyn – materiał znajdowany w neolitycznych grobowcach, ceniony w starożytnej Grecji i Rzymie, dostarczający inspiracji dla wspaniałych zabytków rzemiosła w epoce baroku, dziś ponownie odkryty przez projektantów i artystów – nie tylko ze względu na swoje dekoracyjne zalety – jest predestynowany jak mało które tworzywo materialnej historii dziejów, aby stać się pretekstem do autorskich interpretacji tegorocznego tematu.
Czym zatem powinien być współczesny bursztynowy talizman?
Sławomir Fijałkowski, kurator konkursu
Na zdjęciu: praca Angeliny Stoykovej, laureatki konkursu Elektronos w 2007 roku
Informacje na temat konkursu:
Amberif Design Award