Aktualności

Chodzi o bursztynową plakietę z końca XVII wieku, której autorstwo jest przypisywane Krzysztofowi Maucherowi i w której zastosowano typowe dla gdańskich warsztatów techniki zdobnicze. Badania wykonane przez Krajowe Centrum Badań nad Dziedzictwem mają powiedzieć więcej o materiałach oraz sposobie użytkowania przedmiotu.

Będzie to możliwe dzięki wysokiej ocenie punktowej, jaką uzyskał projekt Muzeum Gdańska, w ramach którego zostaną wykonane badania technologiczne i ekspertyzy interdyscyplinarne.

– Badania są ważne z punktu ochrony nie tyle samego obiektu, co całej kolekcji, którą można podziwiać w Wielkim Młynie. W ramach projektu chcemy zobaczyć i zrozumieć to, co niedostrzegalne gołym okiem. Z tego powodu zostanie wykonany szereg badań specjalistycznych, które powiedzą nam więcej o materiałach, ale także o sposobie użytkowania przedmiotu – wyjaśnił Waldemar Ossowski, dyrektor Muzeum Gdańska.

Bursztynowa plakieta i inne bursztynowe dzieła Krzysztofa Mauchera

Bursztynowa plakieta została zakupiona w 2006 roku do zbiorów Muzeum Gdańska dzięki dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Prostokątna, oprawiona w ramę plakieta ozdobna o charakterze świeckim powstała najprawdopodobniej około 1680 roku z wykorzystaniem typowych dla gdańskich warsztatów technik zdobniczych. Jej autorstwo przypisuje się braciom Krzysztofowi i Janowi Michałowi Maucherom. Złożona jest z geometrycznych płytek bursztynu oraz ażurowych z kości nałożonych na niebieskawe tło. Płytki z przejrzystego i ciemnopomarańczowego bursztynu mają formę rautów, trójkątów, tafli, kaboszonów na przemian dekorowanych płytkami z dekoracjami florystycznymi w technice eglomisée. W środku znajduje się rozeta z większą plakietą, zaś po bokach dwa rzędy po trzy mniejsze plakietki. Centralna zawiera wizerunek Orfeusza wśród zwierząt, środkowa w lewym rzędzie z wizerunkiem personifikacji Umiarkowania (Tempertintia), środkowa w prawym rzędzie z wizerunkiem personifikacji Sprawiedliwości (Justitia). Plakietki w narożniku posiadają wizerunki męskich postaci na mitycznych morskich zwierzętach. Dzieło najprawdopodobniej stanowiło dawniej dno szkatuły, które z nieznanych przyczyn zostało wtórnie oprawione w ramę.

– Do tej pory wahamy się, kto wykonał plakietę. Stąd tak ważna jest próba ustalenia autorstwa, jak również właściwe odczytanie zastosowanych w niej technik zdobniczych, zatartych wzorców graficznych i wprowadzonych materiałów wtórnych podczas dawnych konserwacji – wyjaśniła Joanna Grążawska z Muzeum Gdańska, zastępczyni kierowniczki Muzeum Bursztynu i współautorka wniosku.

Urodzony w Szwabii Christopher Maucher w 1670 roku przeniósł się do Gdańska. Nie uzyskał obywatelstwa miejskiego i dlatego nie został członkiem cechu bursztynników. Rzeźbiarz wyróżniał się zdolnościami artystycznymi, a jego prace szybko docenili miejscy notable. Z materiałów archiwalnych wiadomo, że realizował zamówienia na bursztynowe przedmioty zlecane przez członków Rady Miejskiej. Szybko popadł w konflikt z cechem, który chciał zakazać Maucherowi dalszej działalności. Rada jednak wielokrotnie odmawiała petycjom gdańskich bursztynników. Zatargi nie przeszkadzały Krzysztofowi współpracować z gdańskimi mistrzami. W 1677 roku, wraz z Nicolausem Turauem, wykonał dla cesarza Leopolda I Habsburga fragmenty tronu z bursztynu.

Przypisuje mu się także sześć zachowanych dzieł z kości słoniowej i dziewięć lub więcej z bursztynu, które znajdują się m.in. w kolekcjach Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie, Muzeum im. Bodego w Berlinie, Muzeum Zamkowym w Malborku, Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu oraz w Grünes Gewölbe w Dreźnie.

Co nam nogą powiedzieć spektroskopia, mikroskopia optyczna i radiografia cyfrowa?

Bursztyn jest materiałem niezwykle kruchym i nietrwałym, pod wpływem światła i temperatury ulega zwietrzeniu, dlatego zabytków sztuki dawnej z tego materiału zachowało się niewiele i osiągają wysokie ceny.

– Nas jednak interesują odpowiedzi na postawione wcześniej, wciąż otwarte pytania. Pomóc w tym może nowoczesna technologia. Dzięki uzyskanym wynikom będziemy w stanie odpowiedzieć na szereg istotnych pytań na temat dokładnej budowy obiektu, materiałów, z jakich jest zbudowany, zakresu i stopnia dawnych konserwacji i innych interwencji dokonywanych na przestrzeni prawie 350 lat oraz wpływu warunków przechowywania na procesy starzenia i destrukcji materiałów składających się na to dzieło sztuki. Kto wie, być może dzięki nowoczesnym technologiom odkryjemy ukrytą sygnaturę autora plakiety i okaże się, że wcale nie pochodził z warsztatu Maucherów? –powiedziała Joanna Harasim-Grym z pracowni konserwacji muzealiów Muzeum Gdańska.

Projekt „Badania interdyscyplinarne bursztynowej plakiety ozdobnej nr inw. MHMG/B/212 ze zbiorów Muzeum Bursztynu oddziału Muzeum Gdańska” realizowany będzie do końca obecnego roku. W ramach projektu przewidziano 8 specjalistycznych badań, tj. spektroskopia fourierowska w podczerwieni FT-IR, mikroskopia optyczna w świetle VIS, radiografia cyfrowa, reflektografia w podczerwieni, fotografia w świetle sodowym, fotografia w bliskiej podczerwieni, fotografia fluorescencji wzbudzonej ultrafioletem oraz fotografia w świetle widzialnym.

– Dzięki takim inicjatywom nie tylko dbamy o dziedzictwo naszego miasta, ale również pogłębiamy wiedzę i poszerzamy bazę danych naukowych o dawnych wyrobach z bursztynu. A przecież to one, wykonywane w gdańskich warsztatach dla możnych elit europejskich, sławiły nasze miasto w XVII wieku – podsumował Waldemar Ossowski.

Informacje o obiekcie: 

Tytuł: Plakieta ozdobna
Wymiary: 20,5 cm; szer. 28,5 cm; gł. 5,2 cm; waga 3045,8 g.
Miejsce przechowywania: ekspozycja stała Muzeum Bursztynu w Wielkim Młynie w Gdańsku
Właściciel: Muzeum Gdańska
Typ obiektu: plakieta oprawiona w ramę, Gdańsk, ok. 1680 r., przypisywana warsztatowi Krzysztofa Mauchera lub Jana Michała Mauchera
Materiały: bursztyn, kość, marienglas (tzw. selenit), folia mosiężna, rama: drewno świerkowe, konstrukcja: drewno sosnowe