Szkło należy do najstarszych zamienników bursztynu. Kiedy człowiek nauczył się wytapiać i wykorzystywać szkło do różnorodnych swoich potrzeb, jego walory użytkowe oraz efekty artystyczne w wyrobach sprawiły, że stało się ono ozdobą stroju i otoczenia człowieka.

Paciorki wykonane z barwnie połyskującego szkła znalezione na polskich ziemiach pochodzą z terenu kultury łużyckiej, ze starszej fazy okresu halsztackiego, a więc 700-550 r. p.n.e. Docierały one do nas z południa początkowo wzdłuż Odry, ale głównie szlakiem bursztynowym, oraz ze wschodu szlakiem transkontynentalnym.

Odnaleziona w Polsce a pochodząca z I wieku czarka z nieprzezroczystego wielobarwnego szkła znaleziona w Dembem w pow. kaliskim, "(...) jest przykładem techniki naśladującej w szkle naczynia z kamieni półszlachetnych ." Nadawano więc cechy naturalnych kamieni nie tylko drobnej biżuterii, ale i większym przedmiotom użytkowym. W okresie starożytnym i wczesnośredniowiecznym na naczynia szklane mogli sobie pozwolić jedynie ludzie zamożni, którzy odgrywali ważną rolę w życiu społecznym . Import stanowiły więc głównie różnorakie w kształcie paciorki wykonane różną techniką. Liczne znaleziska \|na terenach Polski to między innymi paciorki:

* wykonane z rurki z nieprzezroczystego żółtego szkła znane z osady Gołańcz w pow. gryfickim, datowane na VII-VIII wiek,

* z rurki szklanej dzielonej na cylindryczne segmenty specjalnymi szczypcami - skarb z Toliszczka,

* z rurki dwuwarstwowej, gdzie warstwę wewnętrzną tworzy przejrzyste, lekko brunatne szkło, a zewnętrzną cieniutka warstwa emalii. Z zewnątrz paciorek sprawia wrażenie, że został wykonany z nieprzezroczystego żółtawego szkła

* wykonane sposobem wycinania z kawałków zastygłej masy szklanej

* beczułkowate i płasko-kuliste z dwuwarstwowego szkła (potasowo-sodowo-wapniowo-krzemowego) zdobione złotą blaszką

* beczułkowate z dwuwarstwowego szkła (potasowo-ołowiowo-krzemowego) naśladujące okazy złocone, gdzie na warstwę wewnętrzną z przezroczystego, lekko brunatnego szkła nakładano blaszkę srebrną pokrytą warstewką przezroczystego żółtego szkła.

Następująca około X wieku konsolidacja polskiego aparatu państwowego oraz przeobrażenia w strukturze gospodarczej i związany z tym ogólny rozwój spowodował powstanie pracowni szklarskich w Wolinie, Opolu, Kruszwicy, Wrocławiu. Biżuterię szklaną wytwarzano głównie w Wolinie - paciorki, pierścionki ze szkła sodowo-ołowiowo-krzemowego, oraz Opolu - biżuterię ze szkła ołowiowo-krzemowego, bezługowego. Rodzima produkcja biżuterii szklanej spowodowała, że zaczęła być ona dostępna nie tylko dla mieszkańców grodów i osad rzemieślniczo-handlowych, ale i dla ludności wiejskiej.

Badania archeologiczne na terenie huty w Cichej Dolinie pod Piechowicami w pow. jeleniogórskim wykazują, że wytapiano tam szkło także " w kolorze bursztynu".

Szklane paciorki, pierścionki i bransoletki są licznie spotykane w warstwach kulturowych datowanych na 2 połowę XIII i XIV w., w miarę jednak upływu czasu liczba ozdób w warstwach kulturowych stopniowo maleje. Szkło zaczyna tracić funkcję ozdoby stroju, a zaczyna pełnić funkcje użytkowe oraz ozdoby otoczenia człowieka.

 

Szkło jako imitacja bursztynu

Obecnie od dłuższego już czasu brakuje surowca bursztynowego dla rozwijającej się branży bursztynniczej. Skutkuje to niedoborem na rynku znaczniejszych gabarytowo wyrobów z bursztynu (w tym okazałej biżuterii bursztynowej) oraz ich wysokimi cenami. Taka sytuacja sprzyja powstawaniu imitacji, które są dla pewnej grupy odbiorców atrakcyjnym i poszukiwanym towarem.

Podobnie było w Niemczech: po pierwszej wojnie światowej istniało rozbudzone zapotrzebowanie na bursztyn, ale społeczeństwo zubożało. Wyroby imitujące bursztyn, wykonane z bakelitu i rezolanu jako tańsze, a przez to chętniej kupowane, zdominowały rynek, co nie pozostało bez wpływu na rozwój tej gałęzi produkcji. Trudna sytuacja branży bursztynniczej zmusiła rząd Niemiec do rozwiązania tego problemu i uchwalenia w roku 1934 Ustawy dla ochrony bursztynu . Bursztyn na rynku musiał być opisany, a paragraf 1 i 2 stanowił:

"Słowem bursztyn albo innym słowem złożonym, w którego skład wchodzi słowo bursztyn lub znakiem towarowym ze słowem bursztyn, może być w obrocie handlowym określony tylko bursztyn naturalny albo wyrób z naturalnego bursztynu bez dodatków imitujących.

Dla określenia bursztynu jako takiego ma prawo tylko pierwszy sprzedawca.

Do oznaczenia wyrobu jako bursztynowego ma prawo tylko jego wytwórca . Oznaczający musi przedstawić swoje dokładne dane." 

W praktyce handlowej warto stosować jak najwięcej mówiące oznaczanie i etykietowanie, zarówno o wyrobie, jak i o materiale, z jakiego został wykonany . Nie zawsze się tak dzieje, chociaż to właśnie staranność opisu świadczy o rzetelności firmy i budzi zaufanie odbiorców. Wykonane ze szkła imitacje bursztynu nie stanowią zbyt poważnego zagrożenia, ponieważ duża różnica gęstości szkła i bursztynu oraz przewodnictwa cieplnego zapobiega próbom sprzedaży imitacji szklanych jako autentycznych wyrobów bursztynowych.

Nie znaczy to jednak, że nie wywierają one wpływu na rynek biżuterii bursztynowej: z relacji osób , które zajmują się sprzedażą sztucznej biżuterii, także wykonanej ze szkła, wynika, że sprzedaje się ona znacznie lepiej, jeżeli kolorem odpowiada bursztynowi.

Pełna wersja artykułu ukazała się w miesięczniku "Zegarki & Biżuteria" 12/2006 (109) pod tytułem "Imitacje bursztynu bałtyckiego ze szkła" .

 

Inne artykuły na ten temat:

Co wiemy o imitacjach bursztynu?

Kopal

Szkło jako imitacja bursztynu

Bursztyn klejony - polibern