Raporty rynku bursztynu

Opracowanie wykonane dla Ministerstwa Środowiska przez Państwowy Instytut Geologiczny i Państwowy Instytut Badawczy. Stan na 31.12.2009.

11. INNE KOPALINY

11.1. BURSZTYNY

11.1.1. Wstęp

Koncentracje bursztynu na obszarze Polski występują w dwojakiej pozycji stratygraficznej:
– jako bursztynonośne utwory górnego paleogenu w pozycji in situ, w strefie litoralnej epikontynentalnego morza eoceńskiego,
– jako osady redeponowane wśród utworów czwartorzędowych.
Eoceńskie utwory bursztynonośne występują pod dość grubym nadkładem na zachodnim obrzeżeniu Zatoki Gdańskiej oraz na obszarze północnej Lubelszczyzny. Czwartorzędowe złoża bursztynu powstały w wyniku niszczenia i czasem wielokrotnej redepozycji bursztynonośnych utworów paleogenu, zwłaszcza złóż sambijsko-chłapowskich występujących w obrzeżeniu Zatoki Gdańskiej. W osadach plejstoceńskich bursztyn jest spotykany głównie w strefie fluwioglacjalnych stożków sandrowych. Holoceńskie nagromadzenia bursztynu są związane z kopalnymi plażami morza litorynowego oraz z niektórymi odcinkami współczesnych plaż bałtyckich.

11.1.2. Kryteria bilansowości

W obowiązujących kryteriach bilansowości według Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie kryteriów bilansowości złóż kopalin (Dz. U. z 2001 r., Nr 153, poz. 1774, z późn. zm.) dla złóż bursztynu zostały określone dwa wymogi: maksymalna głębokość dokumentowania oraz minimalna zawartość bursztynu w osadzie (tab. 11.1.1).

Tabela 11.1.1. Kryteria bilansowości złóż bursztynu

               
* zasoby pozabilansowe

11.1.3. Stan rozpoznania złóż udokumentowanych

Udokumentowane zasoby bursztynu wynoszą łącznie 29,7 t i występują w trzech złożach w województwie pomorskim (tab. 11.1.2.).

11.1.4. Obszary oraz zasoby prognostyczne i perspektywiczne

Rezerwę zasobową bursztynu stanowią obliczone zasoby prognostyczne, obszary perspektywiczne oraz hipotetyczne, których rozmieszczenie można w przybliżeniu ocenić na podstawie przesłanek litologiczno-facjalnych. Definicję takich zasobów spełniają dwie grupy zróżnicowane pod względem pozycji stratygraficznej skały macierzystej i cech litologicznofacjalnych nagromadzeń kopaliny (tab. 11.1.2 i 11.1.3):
– zasoby prognostyczne in situ w utworach eoceńskich,
– zasoby prognostyczne i perspektywiczne redeponowane w osadach czwartorzędowych.

Tabela 11.1.2. Obszary i zasoby prognostyczne bursztynu w utworach eoceńskich i czwartorzędowych

Najbardziej perspektywicznym obszarem jest delta Wisły i pobliskie sektory dna Bałtyku.

Pozytywne wyniki poszukiwań bursztynu uzyskano również w innych rejonach Pobrzeża Bałtyku (tab. 11.1.3).

Tabela. 11.1.3. Obszary perspektywiczne bursztynu

Ponadto wystąpienia bursztynu, które mogą sygnalizować istnienie perspektyw zasobowych (zasoby hipotetyczne), są znane w następujących punktach:
– na południowy zachód od miasta Lidzbark Warmiński (woj. warmińsko-mazurskie),  
– w rejonie miejscowości Kajkowo na północno-zachodnim skłonie misy jeziora Morliny na południe od Ostródy (woj. warmińsko-mazurskie),  
– w rejonie miejscowości Zielnowo koło Grudziądza (woj. pomorskie),  
– w rejonie miejscowości Góra Puławska koło Puław (woj. lubelskie).

Wielkość oszacowanych zasobów prognostycznych prawdopodobnie nie znajdzie potwierdzenia w złożach udokumentowanych ze względu na głębokość zalegania bursztynu w woj. pomorskim (tab. 11.1.4).

Tabela 11.1.4. Zasoby bursztynu wg stanu na 31.12.2009 r.  

11.1.5. Rekomendacje dalszych prac

W przypadku bursztynu występującego in situ w utworach paleogeńskich stosowanie powszechnie obowiązujących metod dokumentowania złóż przynosi zadowalające efekty. Odmiennie wygląda sprawa w przypadku bursztynu występującego w osadach czwartorzędowych – bursztyn bywa eksploatowany podczas etapu dokumentowania złoża lub staje się przedmiotem nielegalnej eksploatacji zaraz po udokumentowaniu, w okresie poprzedzającym wydanie koncesji na eksploatację. W celu poprawy przedstawionej sytuacji można zasugerować dwie możliwości działań formalno-prawnych:
– dopuszczenie uzyskiwania kompleksowych koncesji na prace badawcze i eksploatację złoża,
– sporządzanie uproszczonych dokumentacji geologicznych na podstawie oszacowania objętości osadu bursztynonośnego i wydajności w rejonie jako procentowego udziału wyrobisk pozytywnych w całej liczbie wyrobisk geologicznych w szeroko pojętym rejonie złoża.

11.1.6. Bariery i ograniczenia

Możliwości zagospodarowania zasobów perspektywicznych bursztynu są ograniczane czynnikami zewnętrznymi, które można umownie podzielić na cztery grupy:  
– ograniczenia spowodowane warunkami geologiczno-górniczymi wpływającymi na koszt pozyskania surowca,
– ograniczenia związane z koniecznością ochrony środowiska naturalnego,
– ograniczenia spowodowane konfliktem z infrastrukturą na powierzchni złóż,
– ograniczenia spowodowane przepisami dotyczącymi dokumentowania zasobów bursztynu.

11.1.7. Wnioski

1.  Na obszarze Polski w sposób formalny udokumentowano jedynie bardzo niewielką część zasobów bursztynu.
2.  Poszukiwania nagromadzeń bursztynu powinny być uwarunkowane przesłankami paleogeograficznymi (niewielka odległość od wybrzeża morza eoceńskiego) i facjalnymi. Przesłanki paleogeograficzne ograniczają zatem rejon poszukiwań do obszaru Pomorza i Polski wschodniej,  a  zastosowanie przesłanek facjalnych pozwala wybrać z tych obszarów rejony perspektywiczne. Omówiona powyżej metodyka została zastosowana z dobrym skutkiem pod czas ba dań osadów asocjacji bursztynonośnej na północnej Lubelszczyźnie.

Źródło: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, www.pgi.gov.pl