Sama idea księgi trendów ma ponad pięcioletnią historię i niezmiennie jej intencją jest promocja bałtyckiego bursztynu poprzez porządkowanie wiedzy o aktualnych trendach, określających kierunek ewolucji współczesnego wzornictwa. Dzięki systematycznej obserwacji najważniejszych wydarzeń wystawienniczych i targowych, przeglądowi opiniotwórczych źródeł wiedzy, a także codziennemu wsłuchiwaniu się w sygnały płynące z wielu dziedzin kultury wysokiej i subkultur alternatywnych – staramy się dostarczać projektantom biżuterii sugestii oraz wskazówek, dotyczących ich zawodowych i artystycznych decyzji.
Pierwszym tego rodzaju projektem był album Trend Book 2011+, w którym znalazło się pięć szczegółowo opisanych i zilustrowanych tendencji stylistycznych: „RE:interpretations”, „story telling”, „inspired by nature”, „city guide”, „artvertising”. Rok później wyodrębniliśmy sześć wiodących tematów, które stały się hasłem przewodnim dla publikacji 2012+ i kolekcji biżuterii, mających swoją premierę w marcu 2012: „soft-tech”, „crystallography”, „less is less”, „old school”, „n:JOY”, „macabresque”. Ubiegłoroczne opracowanie 2013+ zawierało pięć kolejnych makrotrendów: „orgiami”, „rave”, „oversized”, „knit-knack”, „interaction”, stając się źródłem inspiracji dla niemal dwudziestu twórców, którzy zrealizowali ponad 50 obiektów sztuki bursztynniczej.
Makrotrendy i metodologia
Obecna edycja 2014+ zawiera również pięć starannie wyodrębnionych haseł przewodnich, które naszym zdaniem będą decydującym punktem odniesienia dla projektantów biżuterii w najbliższej przyszłości: „biomimicry”, „patchwork”, „pixelosis”, „materia prima”, „re:oriental”. Szczególną uwagę zwracaliśmy w tym roku na przedmioty, które odzwierciedlają ideę zrównoważonego projektowania (sustainable design) i nie są tylko opakowanym w modne logo przedmiotem powierzchownego złudzenia. Formułując makrotrendy 2014+, które naszym zdaniem wyznaczają kierunek projektowych poszukiwań odwiedziliśmy następujące targi, wystawy i festiwale związane z designem: Vicenza Oro, Inhorgenta w Monachium, Amberif w Gdańsku, Salone Internationale del Mobile w Mediolanie wraz ze wszystkimi wydarzeniami wystawienniczymi składającymi się na Milan Design Week 2013, DMY w Berlinie, Biennale Sztuki w Wenecji oraz Dutch Design Week w Eindhoven, a także legnicki Festiwal Srebra i Łódź Design Festival.
Z uwagi na nadzwyczajne zainteresowanie unikatową sztuką bursztynniczą na rynkach dalekowschodnich specjalną uwagę poświęciliśmy obserwacji trendów stylistycznych podczas wizyt w Chinach, Hongkongu oraz Japonii, m.in. podczas pobytu studyjnego w Pekinie, obecności na największych targach jubilerskich w Azji – Hong Kong Jewellery & Gem Fair, a także podczas jednego z wiodących festiwali autorskiego wzornictwa – Tokyo Designers Week. Efekt naszych obserwacji złożył się na prezentowane w poszczególnych rozdziałach przykłady produktów z zakresu wzornictwa, designu autorskiego i sztuk użytkowych. Podsumowaniem każdego z wyodrębnionych makrotrendów jest kolekcja unikatowej biżuterii autorstwa studentów Wydziału Architektury i Wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, z wyjątkiem tematu „re:oriental”, do interpretacji którego zaprosiliśmy firmy jubilerskie i profesjonalne pracownie bursztynnicze.
Mamy nadzieję, że efekt naszej pracy pozwoli odkryć intrygująco awangardową naturę bałtyckiego bursztynu, przyczyniając się do jego dalszej popularyzacji. Premiera wystawy Amber Trends to jedno z wydarzeń towarzyszących Międzynarodowym Targom Jubilerskim Amberif w Gdańsku – miejscu które niezmiennie przyciąga kupców, kolekcjonerów i pasjonatów bursztynu z całego świata.
Hit eksportowy
Przygotowanie publikacji Trend Book 2014+ jest także częścią międzynarodowej promocji polskiej branży jubilerskiej, realizowanej pod wspólnym hasłem Biżuteria z Polski. Zwyczajnie nadzwyczajna! i finansowanej przez Ministerstwo Gospodarki. Kluczowym rynkiem eksportowym polskiej sztuki bursztynniczej stały się w ostatnim czasie Chiny, jeden z najważniejszych partnerów handlowych trójmiejskiego środowiska projektantów i producentów biżuterii z bursztynem. W tym roku w sposób szczególny zdecydowaliśmy się przeanalizować specyfikę dalekowschodnich rynków, dedykując temat przewodni ostatniego rozdziału Trendbooka („re:oriental”) wybranym firmom i pracowniom bursztynniczym, których obszar zainteresowania koncentruje się na zaspokojeniu rosnącego popytu na ekskluzywną biżuterię bursztynową w Państwie Środka.
Podtekst edukacyjny
Nie ukrywamy, że zaproszenie do współpracy projektowej pomorskich bursztynników ma również dyskretny podtekst edukacyjny, realizujący ambicję integrowania wokół Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku wszelkich działań i aktywności wspierających rozwój autorskiego wzornictwa oraz generujących wiedzę technologiczną, marketingową i naukową konieczną do formułowania skutecznych strategii rozwoju w oparciu o ideę „design thinking”. Sformułował ją przekonywująco Tim Brown w już kultowej dziś książce: Change by design. How design thinking transforms organizations and inspires innovation. Design oznacza zmianę, więc my również staramy się zmieniać tradycyjne przyzwyczajenia i utrwalone opinie, prowokując krytyczną dyskusję o przyszłości biżuterii, strategiach jej promocji, nowych technologiach cyfrowego prototypowania, nieprzeliczalnej na karaty „wartości” starych i nowych materiałów, tworzyw, kompozytów.
Chcielibyśmy, aby Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku konsekwentnie stawała się laboratorium innowacyjnych rozwiązań, a cyklicznie wydawany Trendbook ich dokumentacją. Upowszechnianiu trójmiejskiej sztuki projektowania służyć mają również bilateralne umowy o współpracy jakie w ostatnim roku Wydział Architektury i Wzornictwa gdańskiej Akademii Sztuk Pięknych nawiązał z renomowanymi ośrodkami edukacyjnymi. W kontekście bursztynu znaczące okażą się z pewnością podpisane w 2013 roku porozumienia z Hong Kong Design Institut, jedną z najbardziej renomowanych uczelni projektowych w Azji, oferującą programy edukacyjne w zakresie projektowania biżuterii, oraz z Central Academy of Fine Arts w Pekinie, największą w Chinach uczelnią artystyczną, również posiadającą w swojej ofercie kształcenia złotnictwo. Obydwie umowy przewidują realizację wspólnych projektów badawczych oraz wymianę doświadczeń dydaktycznych. Liczymy, że nawiązana współpraca zmaterializuje się wkrótce w postaci projektów wystawienniczych, łączących elementy europejskiej i dalekowschodniej tradycji sztuk użytkowych oraz wzornictwa, związanych nie tylko z biznesową, ale i kulturową sferą projektowania.
Wystawa Hardened Tears
Promocyjne znaczenie wydawnictwa Trendbook zmaterializowało się w ubiegłym roku także w postaci niezwykłej wystawy Hardened Tears, do której zaproszonych zostało dziewiętnastu renomowanych artystów-złotników z prośbą o ich autorską interpretację starożytnego mitu. Według greckiej mitologii bursztyn miał powstać ze skamieniałych łez pięciu Heliad opłakujących śmierć swego brata Faetona, ukaranego za zuchwałość przez Zeusa. Idea wystawy odwoływała się nie tylko do potrzeby artystycznej interpretacji naturalnych cech bałtyckiego bursztynu, ale także do jego udziału w projekcie przyjęli zarówno artyści, którzy w swojej twórczości wykorzystywali już bursztyn, m.in.: Wilhelm Tasso Mattar, Daniel Kruger, Manuel Vilhena, Philip Sajet i Gisbert Stach oraz tacy, którzy mimo wybitnego dorobku artystycznego zetknęli się z nim po raz pierwszy, m.in.: Ramon Puig Cuyas, Karl Fritsch, Sophie Hanagarth, Stefano Marchetti i inni. Finalnym efektem projektu był wernisaż w galerii Villa de Bondt w belgijskiej Gandawie, a następnie cykl wystaw w najważniejszych galeriach i muzeach prezentujących współczesną sztukę bursztynniczą, m.in. w Muzeum Bursztynu w Gdańsku, w Deutsches Bernsteinmuseum w Ribnitz-Damgarten na północy Niemiec oraz w Galerii Sztuki w Legnicy. Kolejne prezentacje są planowane w Muzeum Bursztynu w rosyjskim Kaliningradzie oraz w galeriach na Litwie i w Danii. Liczymy, że udział w projekcie twórców reprezentujących tak znaczące ośrodki akademickie, kształcące projektantów biżuterii jak Barcelona, Düsseldorf, Strasbourg, Melbourne, Florencja, Halle oraz Padwa, przyczyni się do popularyzacji tego niezwykłego materiału w twórczości coraz większej liczby projektantów i artystów, prezentujących swoje prace w prestiżowych galeriach na całym świecie.
***
Przyszłość projektantów biżuterii i współpracujących z nimi wytwórców wymaga dzisiaj zrewidowania wielu dotychczasowych przyzwyczajeń. Rosnące w bardzo szybkim tempie ceny surowca oraz jego coraz mniejsza dostępność postrzegane są przez wielu bursztynników jako zapowiedź możliwego osłabienia koniunktury i zagrożenie dla utrzymania poziomu produkcji. Z punktu widzenia projektanta sytuacja deficytu surowca może być jednak interpretowana z rosnącą nadzieją, jako zapowiedź lepszych czasów dla znaczenia myśli projektowej oraz roli projektanta i wpływu jego decyzji na wizerunek bursztynu. Skończyły się już łatwe czasy, kiedy sama magia materiału wystarczała do produkcji najprostszych koralików, sezonowych gadżetów, przedmiotów raczej zrobionych niż zaprojektowanych. Dzisiaj nie ma już uzasadnienia dla seryjnej konfekcji, a każda coraz bardziej kosztowna bryłka bursztynu musi być starannie przeanalizowana pod kątem jej możliwie optymalnego wykorzystania. Ważnym wyróżnikiem dzisiejszych produktów jest rozpoznawalne autorstwo i sygnatura projektanta, która staje się dla użytkownika gwarancją wiarygodności. Podobną rolę powinny spełniać certyfikaty, w jakie zaopatrywane są unikatowe produkty z bursztynu, potwierdzające pochodzenie surowca, z jakiego zostały wykonane. Tylko wówczas będzie można zbudować trwały wizerunek bursztynowej biżuterii jako produktu ekskluzywnego, co nie zawsze musi być synonimem przewartościowanej ceny, ale zawsze odnosi się do kryterium jakości, którego nieodzownym elementem jest również autorskie wzornictwo.
Przegląd aktualności bursztynowych 2013 Światowej Rady Bursztynu