Komplet „Niebo obiecane” – Klasyczny Dom Jubilerski Łobortas i Karpowa

Choć Ukraina posiada własne złoża surowca bursztynowego, dopiero od kilku lat tworzone są fundamenty dla funkcjonowania branży bursztynniczej w tym kraju. Stopniowo, głównie dzięki promocji bursztynu w ramach projektu „Ukraiński Bursztynowy Świat”, zainteresowanie wyrobami zdobionymi tym kamieniem na rynku lokalnym rośnie.

Przemysłowe zagospodarowywanie złóż bursztynu ukraińskiego rozpoczęło się w 1992 roku, kiedy dekretem prezydenta Ukrainy wyłączne prawo do wydobycia bursztynu przyznano państwu. W 1993 roku powstało państwowe przedsiębiorstwo ds. wydobycia i przetwórstwa bursztynu Ukrjantar, obecnie działające w Równem pod nazwą Bursztyn Ukrainy.

Fundamenty pod przemysł obróbki bursztynu położono 16 lat temu. Pierwsze dziesięciolecie jego tworzenia było bardzo trudne – monopol na wydobycie surowca sprawił, iż stał się on „kamieniem państwowym”, praktycznie niedostępnym ani dla wykształconych artystów, ani też dla innych twórców. Przemysłowa produkcja wyrobów bursztynowych firmy Bursztyn Ukrainy mogła zadowolić jedynie niewybredne gusta przeciętnego konsumenta, a autorskie projekty gubiły się w masowej produkcji albo były przeznaczane na prezenty dla ważnych gości. Nieliczni zainteresowani tym kamieniem twórcy byli całkowicie zdani na gust zleceniodawców lub potrzeby rynku. W takiej sytuacji dążenie do doskonalenia rzemiosła, odwoływanie się do spuścizny polskich, nadbałtyckich lub królewieckich mistrzów pozostały niestety niezauważalne. Deficyt nowych idei, odstawanie od aktualnych tendencji w światowej sztuce designu i jubilerstwa spowodowały, że moda na bursztynowe ozdoby praktycznie nie istniała. Brakowało również przemyślanej polityki państwa względem rozwoju branży przetwórstwa bursztynu. Praktycznie niemożliwe było znalezienie informacji o ukraińskim bursztynie zarówno wśród producentów, jak i wśród konsumentów. Paradoks tym większy, że bursztyn jest jedynym kamieniem jubilerskim wydobywanym na Ukrainie.

Pojedyncze prace utalentowanych jubilerów, w których bursztyn znajdował się centrum kompozycji, wzbudzały ogromne zainteresowanie specjalistów, zdobywały nagrody na wystawach, jednak pozostało to bez wpływu na ogólną kondycję ukraińskiej branży bursztynniczej. Dopiero zniesienie monopolu na wydobycie bursztynu w 2005 roku, zainteresowanie Ukrainą ze strony Polski i krajów nadbałtyckich, gwałtowny wzrost cen surowca bursztynowego, pojawienie się na rynku oryginalnych i znaczących prac artystów z krajów nadbałtyckich znacznie przyspieszyło proces kształtowania nowoczesnego rynku bursztynu.

Na fali tych zmian także przedsiębiorstwo Bursztyn Ukrainy w ostatnich latach znalazło swoją niszę na rynku, stopniowo tworząc własną szkołę obróbki tego kamienia. Artyści aktywnie przejmują i adaptują do narodowych tradycji pielęgnowane w krajach nadbałtyckich podejście do bursztynu, polegające na minimalnej ingerencji w pierwotną formę kamienia, która z założenia nadaje formę całej kompozycji. Do produkcji trafiły więc projekty, w których zachowane naturalne formy i rzeźba bursztynu odgrywają dominującą rolę. Kamień ten najczęściej zamyka się w oprawach ze srebra i złota, łączy także ze skórą i drewnem.

Na rozwijającym się rynku bursztynu pojawiło się również miejsce dla niedużych firm prywatnych, które starają się podążać za zmieniającymi się trendami w modzie. Większość z nich działa jednak wyłącznie na wewnętrznym rynku – obecność ukraińskich producentów czy projektantów biżuterii z bursztynem na międzynarodowych imprezach targowych ciągle jeszcze jest rzadkością. Podobnie rzecz się ma z uczestnictwem w międzynarodowych konkursach i wystawach – także tych organizowanych w Polsce, Litwie i Rosji – w których ukraińscy twórcy zazwyczaj nie biorą udziału.

Stopniowo bursztyn znajduje swoich miłośników także wśród autorów ekskluzywnych prac jubilerskich. Naturalne cechy bursztynu – takie jak bogata gama kolorystyczna z subtelnymi odcieniami, różnorodność form, osobliwy deseń – dają impuls ku powstawaniu niecodziennych połączeń. W pracach Klasycznego Domu Jubilerskiego Łobortas i Karpowa wykonanych w nowym dla sztuki jubilerskiej stylu romantycznej awangardy kamień ten staje się centrum artystycznego obrazu.

W 2007 roku z inicjatywy Ukraińskiej Akademii Nauk i przy wsparciu Fundacji Ukraińska Rodzina, organizacji państwowych, naukowych i komercyjnych ruszył narodowy projekt „Ukraiński Bursztynowy Świat”, którego celem jest promocja ukraińskiego bursztynu w kraju i zagranicą. W ramach projektu do pracy z tym kamieniem zachęcani są artyści reprezentujący różne kierunki i style, pracujący dotychczas z różnego typu materiałami, np. gliną, szkłem, drewnem, metalem, tkaniną. Dla wielu z nich to pierwszy kontakt z bursztynem, co nierzadko owocuje całkiem nowym podejściem i pomysłami na wykorzystanie jego walorów.

Twórcy zrzeszeni w projekcie „Ukraiński Bursztynowy Świat” mają już na swoim koncie znaczące osiągnięcia artystyczne, tym ciekawsze staje się więc śledzenie ich pracy z bursztynem. Propozycje Klasycznego Domu Jubilerskiego Łobortas i Karpowa, Studia Projektowego HARARUK, Studia Wzornictwa Jubilerskiego Jelegius, artystów Studia Designu projektu „Ukraiński Bursztynowy Świat”, specjalizujących się w ceramice, szkle, metalu, tworzących witraże kolejny raz potwierdziły zadziwiającą zdolność bursztynu do łączenia się z wieloma materiałami, by w tych nierzadko zaskakujących kompozycjach prezentować światu swe szczególne piękno.

Działania podejmowane w ramach projektu „Ukraiński Bursztynowy Świat” mająca na celu popularyzację ukraińskiego bursztynu przyczyniła się do powstania wielu znaczących prac wykonanych w różnych dziedzinach sztuki dekoracyjno-użytkowej.

Autorka jest dyrektorem departamentu kamieni jubilerskich w Państwowym Centrum Gemmologicznym Ukrainy w Kijowie.

Polecamy:
Ukraina: Ustawa o bursztynie przyjęta