Początki kolekcji
Kolekcjonowanie wyrobów z bursztynu przez królów duńskich zaczęło się z chwilą, gdy w 1585 roku król Fryderyk II otrzymał w darze od swojej siostrzenicy Sophii, margrabiny Brandenburgii, 18 srebrnych półmisków z bursztynowymi spodami. Serwis ten był wspólnym dziełem dwóch mistrzów królewieckich: złotnika Andreasa Knieffela i bursztynnika Stentzela Schmitta. W następnych latach wielu członków rodziny królewskiej gromadziło przedmioty z bursztynu w swoich własnych, prywatnych kolekcjach dzieł sztuki. Te właśnie zbiory stały się podstawą Kolekcji Królów Duńskich na zamku Rosenberg. Największą kolekcję, liczącą ponad dwieście obiektów, posiadała królowa Zofia Magdalena, żona Christiana VI.
Wcześniejsze wyroby z bursztynu zgromadzone na zamku Rosenborg w większości pochodzą z zakupów lub darów i mają na ogół proweniencję gdańską lub królewiecką. Do tych obiektów należy m.in. 16-ramienny żyrandol z centralną kulą bursztynową zdobioną figurkami z kości słoniowej, podarowany Fryderykowi III w 1653 roku przez Fryderyka Wilhelma brandenburskiego, kufel w pozłacanej oprawie srebrnej z połowy XVII wieku czy dwa krucyfiksy umieszczone na ozdobnych postumentach.
Twórcy bursztynowych dzieł
Charakterystyczną cechą kolekcjonowania bursztynu na dworze duńskim w późniejszych latach było powstawanie kolejnych dzieł na miejscu; wykonywane zaś były przez specjalnie do tego celu zatrudnionych artystów. Pierwszym z nich był Gottfried Wolfram, wykształcony w warsztacie znanego gdańskiego bursztynnika Nicolausa Turaua. Już od 1683 roku był on na służbie u królowej Charlotty Amalii, zamiłowanej kolekcjonerki. W 1691 roku został nadwornym tokarzem i na tym stanowisku pracował do1699 roku, aż do śmierci króla Christiana V. Wykonał w tym okresie na zamówienie króla kilka przedmiotów z bursztynu; przypisuje mu się między innymi autorstwo paru szkatuł, w tym jednej wielkiej, mistrzowsko wykonanej, zdobionej reliefami z kości słoniowej i figurkami rzymskich wojowników na narożach, a także wspaniałej ramy do lustra, bogato zdobionej grawerunkami i rzeźbą. Wolfram znany jest szerzej jako pierwszy wykonawca projektu bursztynowego gabinetu króla Prus, Fryderyka I. Przy realizacji tego zamierzenia, które w efekcie stało się słynną Bursztynową Komnatą, był zatrudniony w Berlinie w latach 1701-1707.
Równolegle z Wolframem pracowało dla dworu duńskiego jeszcze kilku innych rzemieślników - rzeźbiarzy w kości, wykonujących również prace z bursztynu, co potwierdzają rachunki i archiwalia królewskie. Jednym z nich mógł być Wilhelm Heinrich Wessel, specjalizujący się właśnie w obróbce kości słoniowej.
Rozkwit bursztynnictwa w Kopenhadze
Autorstwo przedmiotów z bursztynu potwierdzają wystawione na nazwisko Spenglera rachunki zachowane w archiwaliach dworskich. Wśród jego najważniejszych prac należy wymienić przede wszystkim różnego rodzaju naczynia o fantazyjnych kształtach i rokokowej ornamentyce: flakony, pucharki, czary i butle, dwie figurki amorków na postumentach z pomalowanej na zielono kości słoniowej, symbolizujące siłę i mądrość, medalion z portretem Christiana VI, wielki żyrandol z bursztynu i pozłacanego brązu, wykonany dla Fryderyka V i królowej Luizy oraz wspaniały komplet do gry w szachy. Wszystkie te wysokiej klasy wyroby można podziwiać w komnatach zamku Rosenborg, eksponowane wśród innych skarbów duńskich zbiorów królewskich.
Charakterystyczną cechą kopenhaskiej kolekcji bursztynu jest fakt, że wiele z jej najatrakcyjniejszych obiektów powstało w latach 50. XVIII wieku, a więc w okresie, gdy moda na bursztyn już minęła, przestano go zbierać, a cechy bursztynników w miastach nadbałtyckich chyliły się ku upadkowi. Dzięki zamiłowaniu duńskiej rodziny królewskiej do tego minerału i zatrudnianiu do jego obróbki artystów dworskich, powstały dzieła w innych kolekcjach niespotykane - wyroby w stylu rokoko, o miękkiej, fantazyjnej, asymetrycznej linii, zdobione reliefami z typowo rokokową ornamentyką.
* Autorka jest starszym kustoszem Kolekcji Bursztynu w Muzeum Zamkowym w Malborku
