https://amber.com.pl/bursztyn/muzea-i-zbiory-bursztynu/120-rosja/1530-dziela-bursztynowe-w-kremlowskiej-zbrojowni#sigProId8e4bebced2
Muzea Moskiewskiego Kremla
Moskiewski Kreml, pierwotnie zamek obronny założony na wzgórzu nad rzeką Moskwą przez księcia Jurija Dołgorukiego w 1147 roku, został na początku XVI wieku rozbudowany i objął siedzibę władców Wielkiego Księstwa Moskiewskiego, koszary armii zaciężnej, wielką zbrojownię i kilka wspaniałych cerkwi na łącznym obszarze 28 hektarów, opasanym murami z licznymi bramami i wieżami.
Obecnie formalnie jest przede wszystkim siedzibą Prezydenta Federacji Rosyjskiej i częściowo rządu, lecz w rzeczywistości większość budynków jest wykorzystywana przez instytucję zwaną: MUZEA MOSKIEWSKIEGO KREMLA. Wśród muzeów specjalizujących się w różnej tematyce najchętniej jest odwiedzana WIELKA ZBROJOWNIA (po rosyjsku: Orużejnanja Pałata), nie pełniąca już dawnej funkcji arsenału i wytwórni broni, lecz zespołu pomieszczeń do ekspozycji skarbów nagromadzonych przez wieki jako dary dla Wielkich Książąt i później Carów Rosji.
W kremlowskiej Zbrojowni nie istnieje osobny dział bursztynu, mimo iż zgromadzono tu jedną z największych w świecie kolekcji wyrobów średniowiecznych i nowożytnych. Obejmuje ona ponad 100 wspaniałych, do dziś zachowanych dzieł czysto bursztynowych lub z metali szlachetnych dekorowanych bursztynowymi kamieniami i stanowi najważniejszą część tak zwanego "działu naturaliów", czyli przedmiotów stworzonych z substancji organicznych w tym: pereł, muszli, korali, kości, szylkretu, strusich jaj, skorup orzechów kokosowych i szlachetnych gatunków drewna.
Polskie dzieła w kolekcji Zbrojowni
Większość zbioru dzieł bursztynowych w kolekcji kremlowskiej stanowią dary Korony Polskiej i posłów królów polskich zebrane prawie w całości w okresie między rokiem 1640. a 1680. Są to wyroby renomowanych warsztatów gdańskich i królewieckich, zamawiane przez specjalistów z dworu królewskiego z troską zarówno o wspaniałość obiektów, jak i ich wyrafinowaną formę artystyczną. Kolekcja moskiewska obejmuje dzieła znacznie wcześniejsze niż petersburskiego Ermitrażu i Carskiego Sioła bowiem nową stolicę nad Newą zaczęto budować w roku 1703. Podobnie zresztą co do czasu powstania dzieł wyprzedza duże kolekcje zachodnio-europejskie, jak na przykład Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu i Muzeum Rzemiosła Artystycznego w Berlinie.
Dla wysokiej klasy zbioru moskiewskiego decydującym był imponujący zestaw darów nadesłany przez króla Władysława IV Wazę w roku 1645, kiedy to Moskwa i Rzeczpospolita pozostawały w sojuszu i planowały wspólną wojnę przeciw Turcji. Poselstwo królewskie pod przewodnictwem Józefa Gabriela Stępkowskiego przywiozło wówczas do Moskwy:
- stół szachowy z kompletem figur
- wielką paterę w srebrnym obramieniu
- kilka okazałych pucharów
- szkatułę
- komódkę stołową z licznymi bursztynowymi upominkami wewnątrz szuflad
- scenę ukrzyżowania (pasję katolicką).
Bursztynowa scena ukrzyżowania z daru Władysława IV nie była jedynym polskim darem o charakterze sakralnym (delegacje innych państw nie przywoziły przedmiotów sakralnych). Tak na przykład w roku 1667 poseł króla Jana Kazimierza Cyprian Paweł Brzostowski przywiózł srebrny pektorał z umieszczoną w centrum kompozycji płaskorzeźbą z Chrystusem na krzyżu i Matką Boską oraz św. Janem.
Typologicznie poprzednie dwa przedmioty są zbliżone do statuetki z wyrazistą sceną ukrzyżowania rozmieszczoną na bursztynowej mandorli (ostrołukowej płycie). Przedstawia ona Chrystusa i dwóch łotrów na krzyżach oraz Marię i św. Jana u stóp Chrystusa. W rosyjskim inwentarzu podkreślono przybicie stóp Chrystusa jednym gwoździem zgodnie z tradycją katolicką i wbrew prawosławnej wersji z nogami równoległymi przybitymi z osobna.
Kontakty dyplomatyczne między Warszawą a Moskwą były w omawianym okresie bardzo ożywione, a obyczaj darowania przy tej okazji bardzo cennych i oryginalnych przedmiotów zaowocował obfitością i różnorodnością bursztynowych obiektów w tej roli.
