W dniach 4-6 czerwca odbyło się na Wyspie Sobieszewskiej w Gdańsku doroczne spotkanie geologów z całej Polski. Impreza odbyła się pod patronatem Głównego Geologa Kraju Henryka Jacka Jezierskiego, który uczestniczył w pierwszym dniu seminarium, oraz prezydenta Miasta Gdańska Pawła Adamowicza, którego reprezentował Robert Pytlos, jego pełnomocnik ds. bursztynu. Geolodzy spotkali się już po raz jedenasty i tym razem wymieniali poglądy na temat „Dokumentowanie i ochrona złóż kopalin” (z okazji 100-lecia idei ochrony złóż). Głównymi problemami, jakie poruszali, była metodyka rozpoznawania i dokumentowania złóż oraz geologicznej obsługi kopalin. Trzeci dzień tego bardzo interesującego seminarium został poświęcony wyłącznie bursztynowi. Rząd dostrzega bariery ograniczające dostępność złóż kopalin
W otwarciu dorocznego seminarium geologicznego uczestniczył Henryk Jacek Jezierski, Główny Geolog Kraju, który w krótkim przemówieniu podkreślił, że rząd dostrzega bariery (rozwój inwestycji miejskich i rozbudowa infrastruktury oraz restrykcyjne przepisy dotyczące ochrony środowiska) ograniczające dostępność złóż kopalin i pracuje nad ich stopniowym ograniczeniem. Choć głównie dotyczy to na razie złóż węgla brunatnego, to i tak na sali powiało optymizmem, tym bardziej, że wkrótce ma być nowelizowana ustawa o prawie geologicznym i górniczym. To znakomita okazja do wprowadzenia zmian w przepisach dotyczących rozpoznania i wydobycia złóż bursztynu. Geolodzy byli niemal zgodni, że w przypadku tej kopaliny nie ma potrzeby najpierw przyznawać koncesji na rozpoznanie złóż, a następnie po ich udokumentowaniu na wydobycie. Należy powrócić do zapisu w ustawie z 1994 roku, który umożliwiał od razu rozpoznanie złóż bursztynu wraz z eksploatacją.
Waloryzacja złóż pilnie potrzebna...
W tej sytuacji wydaje się niezbędne przyjęcie koncepcji ochrony i waloryzacji złóż kopalin opartej na jednolitych kryteriach. Jedną z propozycji przedstawiła Barbara Radwanek-Bąk z Oddziału Karpackiego Państwowego Instytutu Geologicznego w Krakowie w referacie pt. „Dostępnośc terenów złożowych jako priorytet ochrony zaobów kopalin”. Referentka uznała przyjęcie rozwiązań merytorycznych i prawnych realnie chroniących złoża kopalin przed trwałą zabudową lub restrykcyjnymi formami ochrony przyrody za jeden z priorytetów polityki surowcowej kraju. Barbara Radwanek-Bąk zaproponowała podział złóż na trzy kategorie: złoża kwalifikujące się do najwyższej ochrony, złoża kwalifikujące się do podwyższonej ochrony i złoża podlegające ochronie zwykłej. Autorka zaproponowała także dwie grupy kryteriów, na podstawie których można by dokonać waloryzacji złóż kopalin. Są to kryteria geologiczno-surowcowe, takie jak jakość kopaliny, częstość występowania złóż, warunki geologiczno-górnicze, zmienność analizowanych parametrów kopalin i złóż oraz wielkość udokumentowanych zasobów oraz kryteria sozologiczno-planistyczne, które wskazują na ewentualne trudności związane z dostępem do złóż i ich zagospodarowaniem.
Miejmy nadzieję, że propozycja Barbary Radwanek-Bąk spotka się z zainteresowaniem przedstawicieli administracji państwowej oraz pozwoli na przyjęcie ostatecznych rozwiązań legislacyjnych w skali kraju, a ustawodawca przyjmując je, nie zapomni o bursztynie – jednym z najbardziej znanych polskich produktów eksportowych.
...i walka z nielegalnym wydobyciem
Zwalczanie nielegalnej eksploatacji kopalin powinno być priorytetem nie tylko organów powiatowej administracji geologicznej, ale także administracji rządowej i samorządowej, MSWiA i podległych jemu służb oraz Ministerstwa Finansów – takie wnioski sformułowała Kamilla Olejniczak z Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie w referacie pt. „Dlaczego powiatowa administracja geologiczna nie może skutecznie chronić zasobów kopalin?”. Autorka ujawniła, że w badaniach Państwowego Instytutu Geologicznego odnotowano 1011 przypadków nielegalnego wydobycia kopalin w całym kraju, zarówno rozumianego jako nielegalne działanie bez koncesji, jak również nielegalne działanie w sąsiedztwie terenu objętego koncesją. Okazuje się, że – podobnie jak w przypadku bursztynu – to tzw. luki prawne mają największy wpływ ma liczbę przypadków nielegalnej eksploatacji innych kopalin w Polsce. Autorka wskazała, że nielegalne wydobycie powoduje straty w środowisku naturalnym i przyczynia się do degradacji gleb i wód. Dlatego należy doprowadzić do szybkiej nowelizacji przepisów geologicznych i ochrony środowiska, prawa wodnego i budowlanego, tak aby sprzyjały one legalnemu wydobyciu kopalin wraz z rekultywacją terenów, na których znajdują się złoża, i ograniczały do minimum rozwój szarej strefy w tej dziedzinie.
Pod urokiem bursztynu
Trzeciego dnia uczestnicy seminarium skoncentrowali się na zagadnieniach związanych z dokumentacją i ochroną złóż bursztynu. W części teoretycznej referaty wygłosili Regina Kramarska i Jacek R Kasiński z Państwowego Instytutu Geologicznego Warszawa – Gdańsk, którzy opowiedzieli o geologii i eksploatacji złóż bursztynu paleogeńskiego oraz perspektywach z tym związanych w Polsce i w krajach ościennych (referenci wykorzystali w swojej prezentacji wyniki prac Vadima Sivkova z Kaliningradu). We wnioskach autorzy stwierdzili, że w obliczu stale rosnących cen i zapotrzebowania na bursztyn warto ponownie rozważyć podjęcie wydobycia bursztynu w rejonie Chłapowa i na obszarze północnej Lubelsczyzny. W drugim referacie Leszek Jurys z Państwowego Instytutu Geologicznego, Oddział Geologii Morza w Gdańsku, wygłosił referat przygotowany wspólnie z Reginą Kramarską o metodyce dokumentowania i eksploatacji holoceńskich złóż bursztynu w Delcie Wisły. Autor wskazał m.in na bardzo luźny związek prac poszukiwawczych, rozpoznawczych i eksploatacji bursztynu w Delcie Wisły prowadzonych na lądzie od początku lat 70. ubiegłego wieku, z prawem geologicznym, częściowo z winy samego prawa nie przystającego do stosowanej metodyki prac. Leszek Jurys postulował zmianę sytuacji w tym zakresie, która ułatwi edwidencjonowanie obszarów poszukiwań oraz pozyskiwanie informacji o geologicznych warunkach występowania bursztynu, pod warunkiem jednak, że granic złóż nie będzie się wyznaczać, a tylko empirycznie stwierdzać, wydobyty bursztyn będzie się ważyć a nie obliczać jego zasoby, oraz określać jakość kopaliny na podstawie ceny surowca. Na zakończenie części teoretycznej Robert Pytlos, pełnomocnik Prezydenta Gdańska ds. bursztynu omówił pozytywne efekty realizacji zarządzenia Prezydenta Gdańska Pawła Adamowicza, regulującego zasady rozpoznania, poszukiwania i wydobycia złóż bursztynu na terenach gminnych. Podsumowując seminarium prof. Marek Nieć z Instytutu Gospodarki Suowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, podkreślił konieczność zmian przepisów w prawie geologicznym i górniczym oraz ochrony środowiska, które ułatwią dokumentację i ochronę złóż kopalin i ograniczą nielegalne ich wydobycie. Na koniec prowadzący seminarium pochwalił działania władz Gdańska w tym zakresie i potrzebę ich wsparcia ze strony administracji rządowej poprzez nowelizację przepisów ułatwiającą wydobycie bursztynu oraz zaprosił uczestników na prezentację w terenie legalnego rozpoznania złóż bursztynu na gdańskich Stogach.Organizatorzy dziękują prezydentowi Pawłowi Adamowiczowi za wszechstronną pomoc i zaangażowanie przy organizacji seminarium. Szczególne podziękowania składają na ręce Krzysztofa Lalika, współwłaściciela firmy Golden Amber z Hrubieszowa, który zorganizował dla uczestników prezentację eskploatacji bursztynu na terenach dzierżawionych od gminy Gdańsk.
Pełne teksty wszystkich wygłoszonych podczas gdańskiego seminarium referatów (a jest ich kilkanaście) znajdziecie Państwo w czasopiśmie „Górnictwo Odkrywkowe” nr 2-3/2008, wydawanego przez POLTEGOR- INSTYTUT Instytut Górnictwa Odkrywkowego, organizatora seminarium.
Więcej informacji:
Pelgor - Instytut Górnictwa Odkrywkowego
Fot. L. Pytlos